درمان اختلال دو قطبی

آیا درمان اختلال دو قطبی وجود دارد؟

دکتر Kay Redfield Jamison (روانشناس و متخصص برجسته در زمینه اختلال دو قطبی) اختلال دو قطبی Bipolar disorder را به عنوان “یک بیماری خلقی شدید و نوسانی” توصیف کرده است. این اختلال با نوسانات شدید خلقی مشخص می‌ شود و شامل دوره‌ های افسردگی شدید، شیدایی (حالت غیرطبیعی از خوشحالی و پر انرژی بودن) و هیپومانیا (حالت خفیف‌ تر از شیدایی) می باشد و در دسته اختلالات روانی قرار می گیرد.

دکتر Jamison این اختلال را به عنوان بیماری ژنتیکی و مغزی دانسته و معتقد است با درمان مناسب، افراد مبتلا می‌ توانند زندگی‌ های پربار و معناداری داشته باشند. نقل قول‌ هایی از دکتر Jamison خواهیم آورد که در کتاب های خود به آن ها اشاره کرده و نشان دهنده بینش او نسبت به این بیماری و درمان اختلال دو قطبی است:

• اختلال دوقطبی یک بیماری خلقی است که با نوسانات شدید خلقی مشخص می‌ شود.
• اختلال دوقطبی یک بیماری مغزی است، نه یک ضعف شخصیتی.
• با درمان اختلال دو قطبی به طور درست افراد مبتلا به اختلال دو قطبی می‌ توانند زندگی‌ های پربار و معناداری داشته باشند.
• تاثیرات زندگی روزمره افراد مبتلا به اختلال دو قطبی را به طور قابل توجهی تحت تاثیر می‌ گذارد.
• او این بیماری را یک بیماری مزمن می داند که با درمان مناسب می توان آن را کنترل کرد.

در کتاب‌ های دکتر Jamison مانند “An Unquiet Mind” و “Touched with Fire”، تجربیات شخصی خود در زمینه اختلال دو قطبی و تجربیات دیگران را به اشتراک گذاشته و به افزایش آگاهی و درک از این اختلال کمک کرده‌ است.

درمان قطعی اختلال دوقطبی

درمان اختلال دو قطبی معمولاً شامل رویکردهای مختلف از طرف روان پزشک اختلال دو قطبی است، از جمله درمان اختلال دو قطبی بدون دارو که به عنوان کمک‌ های درمانی مورد استفاده قرار می‌ گیرند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درمان شناختی رفتاری (CBT): این روش درمان اختلال دو قطبی به افراد کمک می‌ کند تا درک بهتری از علت‌ ها و علائم اختلال دوقطبی پیدا کنند و مهارت‌ های مدیریت احساسات و رفتارهای مخرب را توسعه دهند.
• خانواده درمانی: این روش بدون دارو به خانواده افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک می‌ کند تا درک بهتری از بیماری داشته باشند و در مدیریت اثرات آن بر زندگی خود و فرد مبتلا نقش داشته باشند.
• شوک درمانی در بیماران دوقطبی (Transcranial Magnetic Stimulation – TMS): شوک درمانی در بیماران دوقطبی یک روش درمان اختلال دو قطبی است که با استفاده از شوک برای تحریک مناطق خاص مغز در راستای درمان های فیزیکی مورد استفاده قرار می‌ گیرد.
• نور درمانی (Phototherapy): این روش درمان اختلال دو قطبی بدون دارو در مدیریت ساعت خواب و بیداری در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی مؤثر است، به ویژه در فصل‌ هایی که نور طبیعی کمتر است.
• کار درمانی: این روش درمان اختلال دو قطبی بدون دارو با ترکیب فعالیت‌ های روانی و جسمی به بهبود علائم افراد مبتلا کمک می‌ کند.

انواع درمان بیماری دو قطبی با دارو

با این حال در درمان اختلال دو قطبی تاکید به دارو درمانی است. داروها با تغییرات شیمیایی در مغز تعادل را برقرار می‌ کنند و علائم اختلال دوقطبی را کنترل می‌ کنند. به دلیل دو قطب بودن این اختلال، درمان نیز در دو فاز مختلف افسردگی و مانیا تغییر می‌ کند. هدف از درمان اختلال دو قطبی در هر فاز افسردگی یا مانیا، بازگرداندن بیمار به حالت سلامت روانی است. در فاز افسردگی، داروهای تنظیم کننده خلق به کار می‌ روند که فرد را به خط سلامت روانی می‌ رسانند. در فاز مانیا، علاوه بر این داروها، داروهای کمکی نیز ممکن است تجویز شوند.

درمان افسردگی اختلال دوقطبی شامل داروهای تنظیم کننده خلق و ضد افسردگی می‌ شود. از جمله داروهای معمول در این مرحله می‌ توان به فلوکستین، سیتالوپرام و سرترالین اشاره کرد. درمقابل، درمان فاز مانیا شامل داروهای تنظیم کننده خلق و داروهای کمکی مانند ریسپریدون، الانزاپین، هالوپریدول، پرفنازین و تری‌ فلوپرازین می‌ شود. به علاوه اقداماتی که افراد مبتلا به اختلال دو قطبی می‌ توانند برای مدیریت و بهبود کیفیت زندگی خود انجام دهند، عبارتند از:

• آگاهی از سلامت روان: تحقیق و آگاهی به عنوان ابزارهای قدرتمند در مدیریت و درمان اختلال دو قطبی محسوب می‌ شوند. شناخت بهتر از نقاط قوت و ضعف فرد در مواجهه با این بیماری می‌ تواند به ایجاد استراتژی‌ های موثرتر برای مدیریت علائم کمک کند.
• پیوند با گروه‌ های حمایتی: پیوستن به گروه‌ های حمایتی، جایی برای اشتراک تجربیات و درک افراد با مشکلات مشابه است. این ارتباطات می‌ توانند احساس همبستگی و حمایت را تقویت کنند.
• تغییر سبک زندگی: اقدام به ایجاد یک سبک زندگی سالم با توجه به رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و حفظ یک الگوی خواب به موقع می‌ تواند تأثیر مثبتی در مدیریت علائم داشته باشد.
• اجتناب از مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل می‌ تواند عوارض تشدید کننده اختلال دو قطبی را به همراه داشته باشد، بنابراین اجتناب از این موارد اهمیت دارد.
• مهارت‌ های مدیریت استرس: یادگیری مهارت‌ های مدیریت استرس می‌ تواند در کنترل نوسانات و پیشگیری از عود بیماری مؤثر باشد.

در نهایت باید گفت که درمان اختلال دو قطبی به یک فرایند طولانی‌ مدت نیاز دارد. در درمان پیروی دقیق از برنامه درمانی توسط پزشک امری حیاتی است. در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی، اطلاع‌ دادن به روان پزشک ضروری است. افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باید به طور منظم با پزشک خود ملاقات کنند تا درمان به صورت مناسب و درست پیش برود.

علائم بیماری اختلال دو قطبی

در راستای درمان اختلال دو قطبی تشخیص در زمان درست علائم بسیار کمک کننده است. اختلال دوقطبی یک وضعیت روانی پیچیده است که با شدت و نوع متغیری از علائم در افراد مختلف ظاهر می‌ شود و نمی توان گفت که چه درمانی درمان قطعی افسردگی دوقطبی است. این اختلال ممکن است با دوره‌ های شیدایی یا افسردگی مشخص شود، اما در برخی افراد ممکن است سال‌ ها طول بکشد تا هر گونه علامتی نشان دهد.

افراد مبتلا به اختلال دو قطبی که دچار دوره‌ های شیدایی یا افسردگی می شوند، ممکن است علائم روان‌ پریشانه‌ ای نظیر توهم یا هذیان را تجربه کنند که با تغییرات شدید خلقی همراه است. این مسئله می‌ تواند حتی به اشتباه منجر به تشخیص اسکیزوفرنی شود. برای تشخیص اختلال دو قطبی، حداقل یک دوره شیدایی یا هیپومانیا لازم است.

هیپومانیا نوعی خفیف‌ تر از شیدایی است که با عدم وجود علائم روان‌ پریشانه همراه است. افراد مبتلا به هیپومانیا ممکن است در محیط‌ های اجتماعی یا حتی محیط کار به خوبی عملکرد کنند. این دوره‌ های شیدایی یا هیپومانیا برای بعضی افراد تکراری است، در حالی که برای برخی دیگر کمتر اتفاق می‌ افتد. در دوره‌ های شیدایی، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است از حالت شادی افراطی خود لذت ببرند.

اما این حالت به طور مداوم قابل کنترل نیست و می‌ تواند به سرعت به تحریک‌ پذیری بیشتر، رفتار غیرقابل پیش‌ بینی و قضاوت نادرست منجر شود و یافتن راه درمان اختلال دو قطبی را سخت تر کند. در طی این دوره افراد رفتارهای تکانشی نشان می‌ دهند، تصمیمات بی‌ ملاحظه می‌گیرند و ریسک‌ های غیرمعمولی را می‌ پذیرند. در حالت شیدایی برخی افراد ممکن است از عواقب منفی اعمال خود آگاه نباشند و این مسئله می‌ تواند در مواردی حتی به خودکشی منجر شود.

در دوره‌ های افسردگی شدید، افراد دچار ناتوانی‌ های زیادی می‌ شوند که حتی امکان دارد از رختخواب بلند نشوند. مشکلات در خواب و تغییرات در اشتها نیز ممکن است بروز کند. این احساس ناتوانی و افسردگی ممکن است تمایل به خودکشی کردن را در افراد بیشتر کند. افراد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است با مشکلات در تصمیم‌گیری، احساسات منفی مانند فقدان و شکست شخصی و حتی با افکار افسردگی دست و پنجه نرم کنند.

با توجه به ماهیت پیچیده این اختلال، درمان اختلال دو قطبی نیازمند برنامه‌ های شخصی‌ سازی شده و متنوع و همچنین یک روان پزشک خوب است. تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر علائم از جمله افزایش اطلاعات درباره دوره‌ های گذشته و ایجاد برنامه‌ های درمانی مناسب، می‌ تواند به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کند تا زندگی سالم‌ تری داشته باشند. به طور موردی علائم و نشانه های اختلال دو قطبی شامل موارد زیر است:

علائم اختلال دو قطبی دوره شیدایی

• افزایش انرژی: فرد تجربه افزایش غیرطبیعی از انرژی و فعالیت را دارد.
• سرخوشی و خوشحالی بیش از حد: احساسات حاوی شادی و خوشحالی به شدت افزایش می‌ یابد.
• پرحرفی و تند صحبت کردن: فرد در این دوره بیش از حد صحبت می‌ کند و ممکن است خود را پرحرف و مشتاق به گفتگو نشان دهد.
• کاهش نیاز به خواب: شخص ممکن است به مدت طولانی کم بخوابد یا اصلاً نخوابد.
• حواس پرتی: فرد در این دوره بسیار حواس پرت و بی توجه می شود.
• افزایش اعتماد به نفس و غرور: احساساتی که به افتخار و اعتماد به نفس ربط دارد به شدت افزایش می‌ یابد.
• تصمیم‌ گیری impulsivity: فرد ممکن است تصمیمات سریع و بدون اندیشه‌ ای بگیرد.
• رفتارهای پرخطر: این دوره ممکن است با رفتارهای پرخطر و تصمیماتی به دور از فکر همراه باشد.

علائم اختلال دو قطبی در دوره افسردگی

• غم و اندوه عمیق: شخص تجربه احساسات شدیدی از غم و اندوه را دارد.
• از دست دادن علاقه به انجام فعالیت‌ ها: افراد دچار افسردگی علاقه خود را نسبت به فعالیت‌ ها و سرگرمی‌ های روزمره از دست می دهند.
• مشکلات در خواب: افراد ممکن است با مشکلاتی در خوابیدن از جمله زیاد خواییدن یا سخت بیدار شدن را تجربه کنند.
• تغییرات در اشتها: افراد ممکن است ‌کاهش یا افزایش وزن ناگهانی را تجربه کنند.
• احساس ناامیدی و بی‌ ارزشی: شخص احساسات شدیدی از ناامیدی، بی‌ ارزشی و احساسات منفی دیگر را تجربه می‌ کند.
• افکار مرگ و خودکشی: در دوره افسردگی، افراد ممکن است با افکار خودکشی و مرگ مواجه شوند.