اختلال رفتاری

اختلال رفتاری و هیجانی ممکن است در طی دوره ی رشد کودک رخ بدهند و در صورتی که مورد توجه قرار نگیرند و برای بهبود ان هیچ تدبیری اندیشیده نشود می تواند تا بزرگسالی کودک را درگیر کند و باعث ایجاد نقص در توانایی های او و همچنین بروز اشکال در ارتباطات شخصی و اجتماعی وی شود از این رو بسیار حائز اهمیت است که والدین از ابتدای تولد فرزند و سپس مراحل رشد فرزندان خویش علاوه بر توجه به رشد جسمانی او به رشد و سلامت روانی اش نیز اهمیت بدهند و از راه های اصولی همچون گرفتن مشاوره از مشاوران روان آرام کلینیک این بعد از سلامت را نیز زیر نظر بگیرند.

در صورت بروز و مشاهده هر گونه رفتار و الگوی رفتاری خارج از اصول فورا اقدام به کمک گیری از متخصصین به ویژه در شرایط حاد تر کمک از روانپزشک کنند.

باید توجه داشت که اختلالات رفتاری و بروز انها در افراد تنها مربوط به دوره ی کودکی انها نمی شود و این امکان وجود دارد که در دوره ی بزرگسالی در اثر شوک های عاطفی ویا اتفاقات و صدمات جدی جسمی و یا اجتماعی همچون تحقیر و نقص عضو اختلالات رفتاری بروز پیدا کنند.

برای درک بهتر مساله لازم است تعریفی برای اختلال رفتاری ارائه شود. اختلال رفتاری که به عنوان اختلال رفتاری مختل کننده نیز شناخته میشود شامل مجموعه ای از رفتار ها و عکس العمل های ذهنی و جسمی فرد است که بیش از انچه که باید باشد یا کمتر از انچه که باید باشد بروز میکند در واقع اگر فرد در موقعیت های مختلف که می توانند تنش زا ، سخت و یا معمولی باشند از خود رفتاری بسیار هیجانی تر و یا سرد تر و خنثی تر از انچه لازم است بروز دهد گفته میشود فرد از اختلال رفتاری رنج می برد. در مواردی فرد ممکن است اصلا هیچ  واکنشی نسبت به اتفاقات نشان ندهد که این خود نیز نمونه ای از اختلال رفتاری است.

اختلالات رفتاری ممکن است به دلیل اموزش های اشتباه و یا غیر کامل و جامع در دوره های حساس رشد و یا کسب تجربیات نا خوشایند و حتی قرار گرفتن در معرض تجربیات نا خوشایند دیگران بروز کند.

برای درمان اختلالات رفتاری و یا بهبود انها لازم است ابتدا مشاوره و شناسایی اختلال صورت گیرد و سپس با توجه به شدت و نوع اختلال روند درمانی که میتواند دارویی ٬ روان درمانی و یا در بعضی موارد همراهی هر دو روش باشد تجویز شود. که این تجویز توسط روان‌شناس و یا روانپزشک مربوطه صورت میگیرد.

شاید لازم باشد که تفاوت های روانشناس و روانپزشک عنوان شود. روانشناس بعدهای مختلف روحی و روانی انسان و سپس رفتار ها و عکس العمل های برخاسته از ان را مطالعه میکنند اما روانپزشک با انجام معاینات فیزیکی ٬ انجام ازمایش و گه گاه تصویر برداری از مغز علل فیزیولوژی اختلالات رفتاری و روانی را بررسی می کنند. درمان های روانی با همکاری درست روانپزشک و روان‌شناس ممکن است.

اختلالات رفتاری دسته بندی های متفاوتی را دارا هستند که چند نمونه از انها شامل اختلالات اضطرابی ٬ اختلالات تبعیض امیز٬ اختلالات عاطفی ٬ اختلالات رشدی مستمر است.

در اینجا به معرفی چند مورد از اختلالات شایع تر و شیوه ی درمان انها توسط روانپزشک میپردازیم.

اختلال کمبود توجه بیش فعالیADHD

این اختلال شرایطی را به وجود می اورد که فرد توانایی تمرکز و کنترل رفتار های تکانشی خود را از دست می دهد و یا این توانایی ها دچار اختلال می شوند و فرد بیش از حد تحت تاثیر قرار می گیرد. این اختلال در جنس مذکر شایع تر از جنس مونث است و طبق  گفته ی مرکز پزشکی وکسنر در دانشگاه ایالتی اوهایو ٬ مردان دو تا سه برابر خانم ها در معرض ابتلا به اختلال کمبود توجه بیش فعالی و یا ADHD هستند. این اختلال مشکلاتی همچون ضعف تمرکز ٬ افسردگی ٬ اضطراب٬ اعتماد به نفس پایین ٬ سوء مصرف مواد مخدر و … را به وجود اورد.

روانپزشک اختلال در خصوص درمان این اختلال روش روان درمانی و دارو درمانی را پیشنهاد می کند که البته موثرترین روش همگامی دارو و روان درمانی است. دارو های تجویز شده شامل متیل فنیدیت ٬ دکسا مفتامین هستند که به نام های ریتالین ٬ کنسترا ٬ اکوازیوم ٬ دکسدرین نیز شناخته می شوند. این دارو ها دارای عوارضی مانند دل پیچه و اسهال هستند و موجب کاهش وزن و گاهی روان پریشی میشوند. نمونه هایی نیز گزارش شده است که باعث افزایش افکار اسیب به خود نیز میشود. عوارض جانبی دارو تا حد زیادی با زیر نظر مستمر و مستقیم روانپزشک اختلال رفتاری بودن قابل کاهش و مقابله است.

همان طور که پیش‌تر گفته شد اختلالات رفتاری می توانند علل متفاوتی داشته باشند طبق اعلام دانشگاه کارولینای شمالی در چاپل هیل ٬ رفتار غیر طبیعی که معمولا با این اختلالات همراه است می تواند با عوامل بیولوژیکی ٬ خانوادگی و مدارس مرتبط باشد.

علل بروز اختلال رفتاری

برخی از دلایل بیولوژیکی بروز اختلالات رفتاری می تواند عوامل ارثی یا ژنتیکی که از طریق والدین به فرزاندان منتقل می شود باشد همچنین بیماری های جسمی ویا ناتوانی که در طول دوران رشد و زندگی انسان رخ می دهد نیز در بروز اختلالات رفتاری نقش دارد. بحران های قحطی و یا اصطلاح عام و پزشک ان یعنی سوء تغذیه و همین طور ضربات جدی و اسیب زا به مغز از عوامل فیزیولوژیک یا فیزیکی موثر در اختلالات رفتاری هستند.

سایر عوامل مرتبط بازندگی اجتماعی فرد که حاصل گذر زمان و کسب تجارب است مانند طلاق یا جدایی های و جدال های والدین ٬ اجبار و زورگویی والدین ٬ سبک انضباطی نا سالم و دارای تناقض با روند اجتماع و علاقه و روحیات فردی، داشتن دید منفی نسبت به سیستم اموزش و پرورش و برنامه اجرایی درون مدرسه می توانند اسیب زا باشند و صدمات روانی و رفتاری بسیاری به بار بیاورند.

علائم بروز اختلال رفتاری در هر انسان می تواند متفاوت باشد و همین امر نقطه ی دشواری است اما باید در نظر داشت که اختلالات رفتاری در هر دسته ای باشند مانند انچه برای نمونه توضیح داده شد (اختلال کمبود توجه بیش فعالی یا ADHD) دارای نشانه های تقریبا ثابتی در پایه هستند و تفاوت بیشتر در جزئیات نهفته است. از علائم نسبتا مشترک و پایه ای اختلالات رفتاری در بعد عاطفی که توسط روانپزشک میتوان به گزینه های زیر اشاره کرد.

1. فردی که دارای اختلالات رفتاری است اغلب به راحتی اذیت می شود و یا بسیار زود رفتار انفجاری و عصبی از خود نشان می دهد به اصطلاح استانه ی تحمل و صبر این افراد کم و پایین است و بیشتر به شکل فردی عصبانی از سوی دیگران توصیف می شوند.
2. این افراد مدام دیگران را مورد سرزنش عتاب خود قرار می دهند.
3. برای این دسته از افراد پیروی از قوانین سخت و انرژی بر است و مدام نسبت به هر قانون و اصولی پرسش و اعتراض دارند البته باید به یاد داشت داشتن ذهنی پرسش گر که همواره به دنبال کشف چیستی و علت پدیده ها و یا قوانین است بسیار خوب و عالی است و حتی جزو صفات پسندیده شمرده می شود اما اگر این ویژگی به شکلی مریض گونه در بیاید و ارامش و زندگی فرد را مختل کند در دسته ی اختلالات رفتاری و نشانه ای برای بروز ان در نظر گرفته می شود.
4. اختلال رفتاری باعث می شوند فرد از خود تنفر و استدلال های بیش از حد نشان بدهد همچنین امکان رویارویی فرد را با مسائل نا امید کننده دچار اختلال و کاستی می کند.
5. اختلالات رفتاری میتوانند علائم جسمی نیز از خود به جای بگذارند گر چه نمی توان انتظار داشت این علائم همچون علائم سرماخوردگی یا تب وگلو درد باشند اما گاهی اوقات نشانه هایی همچون لرزیدن بی دلیل ٬ خون ریزی چشم ٬ نوک انگشتان سوخته نیز در فرد ظاهر می شود.

اختلالات رفتاری در صورتی که درمان نشوند می توانند اثرات و پیامد های کوتاه مدت و یا طولانی مدتی در زندگی فرد ایجاد کنند این اثرات می تواند شامل تنبیه ها ٬ اخراج شدن و یا تعلیق در محل کار ٬ تغییر مدرسه و یا محل اموزشی ٬ از دست دادن گزینه های زندگی ٬ به هم خوردن روابط اجتماعی همچون از دست دادن همسر و دوستان و خانواده باشند.

افراد مبتلا به اختلالات رفتاری می توانند شروع کننده ی دعوا ها و نزاع ها باشند و حتی به سوء استفاده از حیوانات و تهدید دیگران به وسیله ی سلاح های گرم و یا سرد دست بزنند.

روانپزشکان برای درمان اختلال رفتاری به کمک دارو های مناسب به افراد درگیر این امکان را میدهند که بتوانند رفتار های خود را کنترل کنند و در اصطلاح انها فعالیت کنند.

باید دانست که روند مصرف دارو ها کاملا باید زیر نظر روانپزشک  باشد چرا که دارو های مصرفی علاوه بر تاثیرات مثبتی که در روند بهبود فرد دارند عوارض خاصی هم در پی دارند مصرف بیش از حد این دارو ها احتمال وابستگی به دارو و افسردگی و ضربان قلب غیر طبیعی و لرزش اعضای بدن و بی خوابی افزایش می دهند.

در صورت استفاده ی طولانی مدت و بدون برنامه ی دارو ها ٬ در هنگام قطع مصرف علائمی مانند ترک مواد مخدر برای فرد پیش بیاید.

باید دانست که اختلالات رفتاری معمولا از سمت والدین و افراد غیر حرفه ای با اختلالات روانی اشتباه گرفته می شود.

برای جلو گیری از بروز اختلالات رفتاری بهتر است رژیم های خاصی را که به دور از مواد نگه دارنده و رنگ های خوراکی است رعایت کنیم سعی کنیم مواد الرژی زا شکلات ها ٬ تخم مرغ ٬ غذا های حاوی سالیسیلات مانند توت و سرکه سیب را به شکلی مناسب و دور از افراط مصرف کنیم.

روانپزشکان برای درمان اختلال رفتاری در کنار مصرف دارو ها موارد زیر را نیز توصیه می کنند.

1. گذراندن زمان در بیرون از خانه می تواند بسیار موثر باشد ارتباط با دنیا ی بیرون و غرق نشدن افراد مبتلا در خود و مشکلات خود و همین طور کاهش احساساتی مثل  حس دور افتادگی و جدا افتادگی  می تواند در روند بهبود موثر باشد.
2. درمان رفتاری با والدین یکی از درمان های بسار مفید است چرا که فرد احساس نزدیکی و عشق بیشتری نسبت به والدین خود دارد که همین موجب می شود فرد در روند درمان همکاری و جدیت بیشتری نشان دهد. تجهیز والدین به تکنیک ها و راهکار های مناسب برای برخورد با فرزند دارای اختلال از شرایط این راه درمانی است.
3. ایجاد روابط سالم و سعی برای برقراری ارتباط با افراد و دنیای اطراف می تواند خود انگیزه ای برای پیش برد روند درمان باشد. فرد باید بداند که در دنیای بیرون افراد و یا اجتماعاتی حضور دارند که پذیرای او خواهند بود.
4. شرکت کردن در کلاس های یوگا و یا تای چی خود نیز می تواند بسیار مفید و حیاتی باشد چرا که این کلاس ها به افزایش ارامش درونی فرد کمک میکند و میتواند قدرت کنترل شخص بر روی رفتار ها وتفکرات منجر به رفتار ها را افزایش بدهد.

نکته ای که در این میان مهم است این است که فرد باید با اختلال رفتاری خود رو به رو بشود و سعی در بهبود ان داشته باشد تلاش برای انکار فقط فشار روانی مضاعفی به فرد تحمیل میکند. با انجام تحقیقات و انتخاب یک روانپزشک حرفه ای و متعهد و سپس اعتماد کامل به او ٬ فرد می تواند به طور جدی و درست در مسیر درمان و بهبود خود گام بردارد البته که باید در این مسیر صبور بوده و استمرار داشته باشد.