درمان اختلال پارانوئید | علت، علائم و تشخیص پارانوئید

بیماری پارانویا از زمان های گذشته حتی  قبل از بقراط نیز  در یونان وجود داشته است ولی با این نام شناخته نمی شده و اغلب این بیماری را نوعی جنون می دانستند. پارانویا در زبان یونانی از دو بخش پارا (Para) و نوس (nos) تشکیل شده و معنی جنون یا دیوانگی می باشد.در قرن هجدهم برای اختلالاتی که علائمی مثل هذیان و توهم داشتند اصطلاح پارانویید استفاده شد تا اینکه در سال 1893 امیل کریپلین (emil Kraepelin) اصطلاح مستقل پارانویا را به کار گرفت و آن را از پارافرنیا که در اروپا معروف بود، جدا کرد و علائم و درمان اختلال پارانوئید امری مهم شد.

تاریخچه درمان پارانوئید

یکی دیگر از کارهایی که کرپلین انجام داد در راستای درمان اختلال پارانوئید ابتدا بین بیماری پارانوئید و اسکیزوفرنی  تفاوت قائل شد. چون خیلی از علائم این دو بیماری شبیه یکدیگرند. این روان پزشک آلمانی توهم را جزو اصلی ترین ویژگی های بیماری پارانویا معرفی کرد. او براساس معنای یونانی پارانویا هرگونه افکار توهمی را جزو این بیماری قرار داد.

به این ترتیب از نظر کرپلین کسی که در افکار خودش یک شخصیت سیاسی یا ادبی- هنری مهم است نیز جزو بیماران پارانویا محسوب می شود. ویژگی اصلی بیماری پارانویا یا بیماران مبتلا به اختلال شخصیت بدگمانی، شک و بی اعتمادی به همه افراد  اطرافشان است.

مبتلایان به این بیماری در بیشتر مواقع خشمگین هستند و نسبت به دیگران حس دشمنی دارند. آن ها به هر بهانه ای دعوا و درگیری ایجاد می کنند و به بقیه به ویژه همسر خود سوءظن دارند. علاوه بر این، افراد مبتلا به پارانویا اغلب مواقع فکر می کنند تحت تعقیب هستند یا شخصی با آن ها دشمنی دارد و  تصمیم دارد آن ها را مسموم یا بیمار کند. در بعضی موارد، فرد دچار این توهم می شود که دارای یک قدرت ماورایی یا برگزیده خداست که توسط یکسری نیروهای خارجی کنترل می شود.

این علائم می تواند زندگی هر کسی را به مرز نابودی بکشد و به همین علت است که درمان اختلال پارانوئید از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.

پارانوئید چیست ؟

هرچند که فوقا به طور مختصر برخی از تعریف های این بیماری را ارائه کردیم اما با این وجود پیش از پرداختن به درمان اختلال پارانوئید باید تعریف دقیق و مفهوم اصلی این بیماری را درک کنیم. بهترین تعریفی که می توان از این بیماری ارائه کرد به این شرح می باشد :

پارانوئید یک اختلال شخصیتی است که در آن فرد به طور مداوم حس شکاکیت نسبت به محیط اطراف خود دارد. در حقیقت فرد پارانوئید مدام احساس می کند که مورد تهدید قرار گرفته و نسبت به محیط در معرض خطر است.

خوب است بدانید که فرد این حالت یک احساس شکاکیت دائمی تجربه می کند که موجب می شود در عین حال استرس و اضطراب زیادی تجربه کند و مشکلات زیادی را در قرار گیری از اجتماع حس کند. متاسفانه این بیماری ریشه ای برای بسیاری دیگر از اختلالات ذهنی مانند مشکل اعتماد کردن می باشد و به همین علت نیز درمان اختلال پارانوئید از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد.

چه زمانی باید به درمان اختلال پارانوئید پرداخت ؟

پیش از آنکه راه های درمان قطعی اختلال پارانوئید را توضیح دهیم باید در مورد این بیماری ، علائم آن و البته نحوه تشخیص و … اطلاعات لازم را کسب کنیم.

اگر می خواهید با علائم یک بیمار پارانویید آشنا شوید و به دنبال  راه درمان اختلال پارانوئید که شخص به آن دچار است باشید به رفتار او دقت کنید و ببینید کدام یک از این علائم را دارد؛ مهم ترین نشانه های این بیماری که در رفتار فرد قابل مشاهده است به این شرح است :

• توهم های دیداری
• شنیدن صداهایی که واقعی نیستن
• کژ انگاری (مانند گمان اشتباه مبنی بر اینکه دوست شما می خواهد شما را بکشد یا صدای شما را ضبط کند بیزاری)
• خشم
• گوشه گیری
• خشونت
• دشواری های گفتاری
• رئیس وار رفتار کردن
• فکر و کنش خودکشی

وجود این علائم در هر فردی می تواند زندگی فردی و اجتماعی هر کسی را تحت الشعاع قرار دهد. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان از این اختلال رنج می برید حتی اگر به شکل خفیف است درمان اختلال پارانوئید را جدی بگیرید.

علت اختلال پارانوئید

یکی از مهم ترین و تاثیر گذار ترین موارد در درمان اختلال پارانوئید یافتن علت اصلی ایجاد آن می باشد. شما زمانی می توانید به طور قطعی به درمان پارانوئید بپردازید که بتوانید ریشه ها آن را پیدا کرده و حذف نمایید. با این وجود نکاتی در مورد این اختلال و ریشه آن وجود دارد که غیر قابل انکار نیست. مهم ترین علت های ابتلا به پارانوئید به این شرح می باشد :

وراثت

روان شناسان و روان پزشکان زیادی برای درمان اختلال پارانوئید تلاش کرده اند با اینکه هنوز هیچ دلیل و علت قطعی برای این بیماری مشخص نشده اما نقش ژنتیک و وراثت را در ابتلا به این بیماری نمی توان نادیده گرفت. تحقیقات متعددی نشان داده که وقتی یکی از دوقلوهای یک تخمکی همسان مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی، علائم پارانویا دارند، دیگری هم به این بیماری مبتلا می شود.

در نظر گرفتن این مورد می تواند به تشخیص ، پیشگیری و درمان اختلال پارانوئید به شکل سریع کمک کند.

بیماری اسکیزوفرنی

همچنین تحقیقات نشان داده که میزان ابتلا به بیماری پارانویا در افرادی که دچار بیماری اسکیزوفرنی هستند، بیشتر از بقیه است علاوه بر ژنتیک که عامل اصلی این بیماری به شمار می آید. در چنین مواقعی مراجعه به یک متخصص خوب از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که تشخیص اسکیزوفرنی و درمان آن که به درمان اختلال پارانوئید نیز کمک می کند از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود.

مصرف دارو یا مواد مخدر

مصرف داروهایی که آمفتامین دارند، مصرف قرص های روان گردان، ماری جوانا، کوکائین و امثال این ها هم در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار است. در حقیقت تاثیرات مخرب دارو یا مواد مخدر روان گردان می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم در افزایش توهم و در نتیجه ابتلا به بیماری پارانوئید تاثیر گذار باشد که شناسایی این مورد می تواند در درمان اختلال پارانوئید نیز موثر باشد.

فشار روانی

از دیگر عواملی که علت بیماری پارانویا معرفی شده، استرس و نگرانی است.

برخی از تحقیقات ثابت کرده اند که وقتی فرد در شرایط دشوار و تحت فشار باشد،  دچار رفتار پارانویاگونه می شود، به عبارتی این رفتار می تواند واکنشی نسبت به سختی و فشارهای وارد شده به فرد باشد؛ بنابراین تحقیقات، بیماری پارانویا در بیشتر گروه های اقلیت، مهاجران، اسیران و زندانیان شایع است.

نکته قابل ذکر دیگر در رابطه با بیماری پارانویا این است که مردان بیشتر از زنان درگیر این بیماری می شوند.

اصول درمان اختلال پارانوئید از طریق رفتار شناسی :

افکار و احساسات ما نقش اساسی در رفتار ما ایفا می کنند. برای مثال، فردی که مدت زمان زیادی را صرف فکر کردن در مورد سقوط هواپیما، به سلامت به مقصد نرسیدن با هواپیما و سایر فجایع احتمالی هوایی می کند، ممکن است هرگز به خود اجازه ندهد که سفر هوایی را تجربه کند.

هدف از درمان اختلال پارانوئید با استفاده از روش رفتار شناسی این است که به بیماران آموزش داده می شود در حالی که توانایی کنترل هر جنبه ای از دنیای پیرامون خود ندارند، ولی می توانند چگونه تفسیر کردن و برخورد با آن ها را تحت کنترل خودشان قرار دهند.

طبق نظر انجمن بریتانیایی روان درمانی های رفتاری و شناسی، محدوده ای از درمان اختلال پارانوئید را براساس مفاهیم و اصولی که از مدل های روان شناختی که از احساسات و رفتار انسان برگرفته شده اند، قرار می دهند.این اصول و مفاهیم شامل طیف گسترده ای از رویکردهای درمانی برای اختلالات عاطفی، به صورت یک زنجیره از روان درمانی فردی سازمان یافته هستند.

دکتر نویری پارانوئید را  یک بیماری خطرناکی معرفی کرد و گفت: «این بیماری به معنای شک و تحت تعقیب قرار دادن اعضای خانواده است. بیماران همواره به دنبال ثابت کردن وفادارنبودن و خیانت همسر، مادر، خواهر و سایر اعضای خانواده هستند و ذهن آن‌ها پر از اطلاعاتی است که به کمک آن ها، مجرم‌ بودن دیگران را ثابت می‌کند. فرد بیمار،امکان دارد که شخصیت آرام و مهربانی داشته باشد.

در نظر عامه مردم بسیار مودبانه و متشخصانه رفتار می‌کند. این نوع برخورد باعث می‌شود که هیچ‌کس به بیمار بودن او شک نکند و اگر شکی به همسرش کرد، همه همسر فرد بیمار را مقصر بدانند.» و همچنین به این نکته اظهار نظر داشت که راهی برای درمان اختلال پارانوئید وجود ندارد و به عبارتی این بیماری قابل درمان نمی باشد.

زیرا این گروه از بیماران به شدت ترسو هستند و بیماریشان را جایی بروز می‌دهند که امکان آن فراهم باشد. اگر همسر کسی که مبتلاست، در برابر شک‌ها و حساسیت‌های او خود را نبازد و محکم بایستد، او نمی‌تواند به مسیر خود برود و بیماری در نطفه خفه می شود. زنان باید در مواجهه با مردان شکاک، قوی باشند و مصرانه بر روی پاکی و عفتشان بایستند. در این صورت فرد مبتلا جرئت ندارد به کار خود ادامه دهد و از بروز بیماری پیشگیری میشود.

ازدواج با اختلال شخصیت پارانوئید

شاید در بین صحبت هایتان با اطرافیان و دوستانتان و حتی در طی تماشای فیلم هایی مشکلات زندگی مشترک با به نمایش می‌گذارند از چالش ها و سختی های زندگی با افراد شکاک و بدبین و خشن مطلع شده باشید. البته که تمام آن افراد به درمان اختلال پارانوئید احتیاج ندارند چون مبتلا به آن نیستند و نمی‌توان به هر شخصی که درای شکاکی و بدبینی است برچسب اختلال پارانوئید زد اما تصور کنید که در زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شما با وضعیتی بدتر از این مواجه خواهید بود پس واضح است که چه شرایط سختی را در کنارش تجربه خواهید کرد.

کسانی که با افراد مبتلا به اختلال پارانوئید ازدواج کرده اند یا آنها یکی از اعضا خانواده شان هستند به خوبی حس می‌کنند که چرا نام این بیماری پیشتر جون و دیوانگی بوده است.

اشتباه نکنید قرار نیست کسی شما را بترساند از افراد مبتلا به پارانوئید که اقدام به درمان اختلال پارانوئید نکرده اند غول بسازد اما باید متوجه سختی و چالش های پیش رویتان باشید و سپس با دیدی باز تر برای در ارتباط بودن با این افراد تصمیم بگیرید.

زندگی و ازدواج با فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به این شکل است که شما با فردی که دائما دچار شک و خشونت و بد بینی است اوقات خود را میگذرانید.

متاسفانه در برخی موارد دیده شده است که فرد مبتلا به اختلال شخصیت اقدام به ضرب شتم میکن به اطرافیانش آسیب می‌زند و در مواردی نادر نیز اقدام ه قتل می‌نماید.

شاید در زندگی با برادر، خواهر و یا مادر پارانوئیدی تا این حد چالش برانگیز نباشد اما از آنجایی که اعتماد جز ارکان مهم زندگی مشترک است، افراد مبتلا به پارانوئید که اقدام به درمان درمان اختلال پارانوئید نکرده اند مدام در معرض بی‌عتمادی و شک  تردید نسبت به همسر و زندگی شن قرار دارند برای مثال شما ممکن است این جملات را از این افراد بشنوید:

• تو با خواهرت همش پشت سر من حرف میزنی ، تا چشم منو دور میبینی بد منو میگید و مسخره م میکنید
• چرا وقتی رفتی پیش مامانت نشستی هی به من نگاه میکرد میخندید، چس داشتید منو مسخره میکردید
• چرا هر وقت آقای x میاد خونمون لباسای خوشگل میپشوی چرا اصلا ارایش میکنی انگار برات خیلی مهمه پیش اون خوب به نظر بیای؟
• چرا بچه مون جدیدا سمت من نمیاد دیگه باهام حرف نمیزنه نکنه وقتی من خونه نیستم بد منو پیش بچه میگی؟

چگونه رفتاری با بیماران پارانوئید داشته باشیم؟

اگر در دور و بری ها یا نزدیکان خود یک بیمار پارانویید دارید و با او در ارتباط هستید اطمینان کامل از بیماری فرد دا رید، از آن جایی که همه ما اطلاعات کافی برای درمان اختلال پارانوئید را نداریم پس این توصیه ها را جدی بگیرید.

• تلاش نکنید برای کمک درمان اختلال پارانوئید رفتار افراد مبتلا را تغییر دهید، این کار تقریبا نشدنی است. سعی کنید ارتباطتان با بیمار بیشتر کنید و به او نزدیک تر شوید تا از شما راضی باشد، ولی هرگز به سوءظن هایش توجه نداشته باشید و در این بحث ها اصلا خود را شرکت ندهید.
• در راستای درمان اختلال پارانوئید هنگامی که بیمار سوءظن نسبت به همسرش پیداکرده، مراقب باشید تا از همسر او حمایت نکنید، این کار باعث به وجود آمدن پیش فرض های جدید در او شده و ممکن است فکر کند شما با همسرش ارتباط دارید و به شما هم بد بین شود.
• هرچه اختلال پارانویید شدیدتر باشد، احتمال انجام اعمال خشونت آمیز در این گونه افراد بیشتر است. در این مواقع حتما از پزشک کمک بخواهید و اصلا ریسک این را نکنید که  به تنهایی و بدون کمک روانشناس توانایی درمان اختلال پارانوئید را دارید. از آن ها انتظار روابط عاطفی نداشته باشید. برقراری این رابطه تقریبا غیرممکن است.

بهتر است برای اینکه از لوس شدن یا طلبکار بار آمدن بیمار جلو گیری شود، گاهی که از او ناراحت هستیم، او را دچار محرومیت کنیم.

افراد مشهور ؛ قربانیان اختلال پارانوئید

فروید، اختلال پارانویا را بیماری خاص روشنفکران و طبقه تحصیل کرده جامعه می داند. به عقیده فروید افراد معروف و مشهور به دلیل شهرتشان بیشتر مواقع دچار توهم توطئه هستند؛ به نظر او روشنفکران چون بلندپرواز هستند، گاهی دچار این توهم می شوند که موقعیتشان خیلی با مردم عادی فرق دارد، پس هر آن ممکن است تحت تعقیب یا توطئه یک نفر باشند. اگرچه این نظر فروید را نمی توان به طور عام به همه تعمیم داد ولی افراد مشهوری بوده اند که در طول زندگی شخصی و کاری خود از بیماری پارانویا رنج می بردند.

بسیاری از افراد مشهور هم به این بیماری مبتلا نبوده اند ولی تفکرات پارانویا گونه داشته اند. به عنوان مثال، استالین، رهبر و سیاستمدار شوروی در دوران حکومت خود همواره توهم این را داشت که دشمنان کثیری در کمین او هستند یا مثلا گالیله به اندازه ای جاه طلبی بیهوده و تکبر داشت که فکر می کرد همه به فکر سرقت آثار او هستند، طوری که یک بار کاپرا را آن چنان به سرقت از کتاب ها و اطلاعاتش متهم کرد که پای او را به دادگاه کشاند و یک مطلب تند و تیز هم علیه او نوشت.

نیچه یکی دیگر از افرادی است که به محض جدایی از معشوقه اش به همه زنان بدبین و دچار نوعی جنون شد؛ این موضوع در بسیاری از آثار او هم دیده می شود، اما توهم توبیخ و تحت تعقیب بودن در کافکا به اندازه ای بود که یک روز صبح وقتی از خواب برخاست احساس کرد که قرار است محاکمه شود و باید به دادگاه برود، در حالی که اصلا این گونه نبود؛

اما نقطه اوج این داستان جایی است که خود فروید هم که داستان ابتلای روشنفکران به پارانویا را مطرح می کند، خود نیز به این بیماری دچار است. او در حدی دچار توهم شده بود که در دوره ای از زندگی خود ادعا می کرد می تواند بشریت را زیر سلطه فکری خود دربیاورد.

ارنست همینگوی از نویسندگان معروف هم از پارانویا در امان نبود. او علاوه بر پارانویا از بیماری افسردگی هم رنج می برد، به همین دلیل تحمل زندگی با این اختلالات روحی را نداشت و یک روز تصمیم گرفت خودش را با یک تفنگ شکاری راحت کند.

به این ترتیب می توان گفت که بیماری پارانویا اختصاص به قشر یا گروه خاصی از مردم ندارد و هرکسی ممکن است دچار این بیماری شود اگرچه وجود یکسری شرایط، زمینه ابتلا به این بیماری را فراهم می کند ولی می توان گفت هیچ کس از فکر و رفتارهای پارانویاگونه در امان نیست.

ما در این مطلب سعی کردیم تا اطلاعات مهم در مورد درمان اختلال پارانوئید را در اختیار شما قرار دهیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد.